Имя Луначарского в Гомеле

В первые дни Октябрьской революции, в ноябре 1917 года, было создано новое советское правительство во главе с В. И. Лениным. В числе его 15 народных комиссаров (так тогда называли министров) был и А. В. Луначарский — первый народный комиссар просвещения.

Анатолий Васильевич Луначарский (1875-1933 гг.)- выдающийся государственный и партийный деятель, писатель, литературный критик, искусствовед, а позже (с 1930 г.) член Академии Наук СССР. На ответственном посту народного комиссара просвещения Луначарский работал до 1929 года. За эти двенадцать лет он провёл большую работу в области реорганизации и перестройки культуры и образования. Одновременно продолжал и свою литературную и теоретическую деятельность. Он автор работ по теории и истории литературы, философии и международной политике, а также поэтических и драматических произведений. Кстати, в 20-е годы в Минске в театре успешно шла его пьеса «Поджигатели».

В последние годы своей жизни Луначарский выполнял ряд важных дипломатических и других поручений, в частности, участвовал в международной конференции по разоружению при Лиге Наций как заместитель главы нашей делегации. С августа 1933 года он был послом СССР в Испании. В том же году в декабре он умер.

В частности, автор этой статьи присутствовал при похоронах урны с прахом Луначарского на Красной площади в Кремлёвской стене.

А. В. Луначарский неоднократно бывал в Гомеле. Первый раз в ноябре 1919 года он по поручению В. И. Ленина приезжал в тогда прифронтовой город для помощи в связи с бпизостью фронта. При решении основных вопросов военного характера он находил время для знакомства с работой учреждений культуры и образования, как народный комиссар просвещения посещал школы и детские дома. Позже Луначарский приезжал в Беларусь в мирное время, выступал с лекциями в Гомеле, Минске, Витебске.

Имя Луначарского тогда было присвоено целому ряду объектов. В частности, в Гомеле его именем были названы Центральный парк культуры и отдыха, областной краеведческий музей, музыкальная школа и другие культурно-просветительные учреждения. В краеведческой литературе о Гомеле есть упоминание, что бывшая Замковая улица в начале 20-х годов на короткое время была названа улицей имени Луначарского и только потом её переименовали в Комсомольскую, а с 1960 года она называется проспектом имени Ленина.

Сейчас в Новобелицком районе Гомеля, в залинейной его части, неподалёку от реки Сож, имени Луначарского носят три улицы: 1-я, 2-я и 3-я улицы Луначарского. Они имеют протяженность по 700-800 метров, застроены индивидуальными домами. Во время Великой Отечественной войны были сильно разрушены.

Первая улица имени Луначарского (или, как её называют, Луначарского) является одной из главных в этом районе, имеет хорошую асфальтовую проезжую часть. По ней проложены автобусные маршруты (№№4 и 24) в направлении Берёзок и Добруша. Вторая и Третья улицы Луначарского довольно узкие, без благоустройства, при этом Вторая улица Луначарского почти вся односторонняя, наверное, в связи с тем, что она заливается во время весеннего половодья.

Р. Музыченко, краевед
Гомельская правда, 19 декабря 1996

Імя Луначарскага ў Гомелі

У першыя дні Кастрычніцкай рэвалюцыі, у лістападзе 1917 года, быў створаны новы Савецкі урад на чале з У. І. Леніным. У ліку яго 15 народных камісараў (так тады называлі міністраў) быў і А. В. Луначарскі — першы народны камісар асветы.

Анатоль Васільевіч Луначарскі (1875—1933 гг.) — выдатны дзяржаўны і партыйны дзеяч, пісьменнік, літаратурны крытык, мастацтвазнаўца, а пазней (з 1930 г.) член Акадэміі навук СССР. На адказным пасту народнага камісара асветы Луначарскі працаваў да 1929 года. За гэтыя дванаццаць гадоў ён правёў вялікую работу ў галіне рэарганізацыі і перабудовы культуры і адукацыі. Адначасова працягваў і сваю литературную і тэарэтычную дзейнасць. Ён аўтар прац па тэорыі і гісторыі літаратуры, філасофіі і міжнароднай палітыцы, а таксама паэтычных і драматычных твораў. Дарэчы, у 20-я гады ў Мінску ў тэатры паспяхова ішла яго п’еса «Падпальшчыкі».

У апошнія гады свайго жыцця Луначарскі выконваў шэраг важных дыпламатычных і іншых даручэнняў, у прыватнасці, удзельнічаў у міжнароднай канферэнцыі па раззбраненню пры Лізе Нацый як намеснік кіраўніка нашай дэлегацыі. Са жніўня 1933 года ён быў паслом СССР у Іспаніі. У тым жа годзе ў снежні ён памёр.

Між іншым, аўтар гэтага артыкула прысутнічаў пры пахаванні урны з прахам Луначарскага на Чырвонай плошчы ў Крамлёўскай сцяне.

А. В. Луначарскі неаднаразова бываў у Гомелі. Першы раз у лістападзе 1919 года ён па даручэнню У. І. Леніна прыязджаў у тады прыфрантавы горад для дапамогі ў сувязі з бпізкасцю фронту. Пры вырашэнні асноўных пытанняў ваеннага характеру ён знаходзіў час для знаёмства з работай устаноў культуры і адукацыі, як народны камісар асветы наведваў школы і дзіцячыя дамы. Пазней Луначарскі прыязджаў у Беларусь у мірны час, выступаў з лекцыямі у Гомелі, Мінску, Віцебску.

Імя Луначарскага тады было прысвоена цэламу шэрагу аб’ектаў. У прыватнасці, у Гомелі яго іменем былі названы цэнтральны парк культуры і адпачынку, абластны краязнаўчы музей, музычная школа і іншыя культурна-асветныя ўстановы. У краязнаўчай літаратуры аб Гомелі ёсць упамінанне, што былая Замкавая вуліца ў пачатку 20-х гадоў на кароткі час была названа вуліцай імя Луначарскага і толькі потым яе перайменавалі ў Камсамольскую, а з 1960 года яна называецца праспектам імя Леніна.

Зараз у Навабеліцкім раёне Гомеля, у залінейнай яго частцы, не падалёку ад ракі Сож, імя Луначарскага носяць тры вуліцы: 1-я, 2-я і 3-я вуліцы Луначарскага. Яны маюць працягласць па 700—800 метраў, забудаваны індывідуальнымі дамамі. У час Вялікай Айчыннай вайны былі моцна разбураны.

Першая вуліца імя Луначарскага (або, як яе называюць, вул. імя Луначарскага) з’яўляецца одной з галоўных у гэтым раёне, мае добрую асфальтавую праезную частку. Па ёй пракладзены аўтобусныя маршруты (№№ 4 і 24) у напрамку Бярозак і Добруша. Другая і Трэцяя вуліцы Луначарскага даволі вузкія, без добраўпарадкавання, пры гэтым Другая вуліца Луначарскага амаль уся аднабаковая, пэўна, у сувязі з тым, што яна заліваецца ў час веснавой паводкі.

Р. МУЗЫЧЭНКА, краязнаўца
Гомельская правда, 19 декабря 1996