На карте города — новые названия

Недавно исполкомом Гомельского городского совета принято решение о присвоении названий 12-ти новым улицам города. Это сделано по представлению Совета по топонимии при областном отделении Советского фонда культуры.

Сегодня наш разговор с председателем совета по топонимии А. Ф. РОГАЛЕВЫМ.

Александр Фёдорович, это же в известном смысле победа совета?

— Считаю, что это можно назвать и победой, и удачей. Но должен подчеркнуть, что это закономерно. Во-первых, замечу, что эти названия даны новым улицам. Так и должно быть: новое название получает новая улица. Но другое дело, какие это названия, какую информацию они дают гомельчанам и гостям города. Во-вторых, впервые в практике придание названий улицам и другим объектам в нашем городе сделано было не просто волевым решением городских властей, а после тщательного обдумывания специалистами нашего совета (мы дважды собирались, причём, один раз в горисполкоме), и с учётом мнения, высказываний широкой общественности, после годового обсуждения на страницах областной газеты.

— Какие же конкретные новые названия появятся в нашем и городе?

— Сразу хочу сказать, что решение принято ещё в апреле, а практическое воплощение — изготовление соответствующих табличек с новыми названиями, с нумерацией домов, ещё готовится. Многие, кстати, обращаются в наш совет с вопросом, на каком же языке будут эти таблички. Людей интересуют не только новые, но и те, что появятся в будущем, те, что будут обновляться и заменяться. Ответ краток: согласно Закону о языках народов СССР, который принят Верховным Советом страны весной этого года, названия улиц в союзных республиках даются на языке межнационального общения — русском и на известном национальном языке.

А теперь конкретно про новые названия.

В микрорайоне Волотова появятся сразу три новых улицы: Павлюка Труса, Андрея Макаёнка и Василия Игнатенко. Имена Павлюка Труса и Андрея Макаёнка не требуют представления. Это известные белорусские писатели, жизнь которых в тот или иной период была связана с нашим городом или с Гомельщиной. Но почему именно в этом районе появятся эти имена? Мы стремимся в придании названий следовать тематическому принципу. Вот и в данном случае считаем, что в Волотове, где есть уже улица Петруся Бровки, такие названия будут кстати. Одним словом, придерживались тематики: имена писателей на карте города.

Что касается Василия Игнатенко, то мы давно добивались присвоения его имени одной из городских улиц. Василий Игнатенко — пожарник, ставший легендарным из-за нашей общей беды — Чернобыльской трагедии. Он одним из первых шагал навстречу атомному пламени и одним из первых погиб. К тому же, он родился в деревне Сперижье Брагинского района. Этим и мотивировалось решение Совета по топонимии, поддержанное горисполкомом.

В 5-м микрорайоне также появится новое название. Одному из участков улицы на южной окраине этого жилого массива присвоено имя Ивана Мележа. Выбрана красивая новая улица в районе, который построен надолго. К тому же, здесь есть возможность поставить бюст или даже памятник писателю. Есть здесь и площадь. До этого улица никак не называлась, так как считать названием сочетание 5-й микрорайон, трудно. Об этом были многочисленные сообщения жителей улицы в адрес Совета по топонимии и в областную газету.

В Гомеле планируется застройка нового жилого микрорайона Прибор. Предполагается, что это будет необычный район с индивидуальной застройкой среди леса. Соответственно характеру микрорайона мы старались подбирать и названия. И пришли к следующему выводу: в данном случае лучше всего даже самому ландшафту будут соответствовать названия, данные в честь окрестных деревень: Долголесская, Волковичская, Тереничская, Телешовская, Руднянская, Старобелицкая, Бобовичская и, наконец, Узовская — от имени соседней речушки с интересным названием Уза.

Каждое из перечисленных названий — это памятник белорусского языка, памятник местных говоров, памятник истории края, наконец. Например, Старая Белица в течение девяти лет — с 1777-го по 1786-й — была уездным центром. Ещё с древнего русского времени в окрестностях Гомеля существовала деревня Волковичи. Её сейчас нет, а вот название будет жить, рассказывать о прошлом.

С названием улицы Руднянской связаны многие названия деревень на Гомельщине, имеющих в своем составе языковой компонент Рудня. Рудня — это место плавки железной руды, место, где наши предки, даже ещё радимичи, создавали своеобразные металлообрабатывающие центры.

Не меньшую ценность имеют другие названия деревень, по которым даны названия улиц.

— Работа совета продолжается?..

— Несомненно. Мы постоянно в поиске. Об этом свидетельствует и рубрика, которую мы открыли на страницах газеты «Гомельская правда» — «Красная книга» географических названий Гомельщины». Все планируемые переименования и придание новых названий мы будем выносить на суд общественности.

Беседу вела М. Шимановская

На карце горада — новыя назвы

Нядаўна выканкомам Гомельскага гарадскога Савета прынята рашэнне аб прысваенні назваў 12-ці новым вуліцам горада. Гэта зроблена па прадстаўленню савета па тапаніміі пры абласным аддзяленні Савецкага фонду культуры.

Сёння наша гутарка са старшынёй савета па тапаніміі А. Ф. РОГАЛЕВЫМ.

Аляксандр Фёдаравіч, гэта ж у вядомым сэнсе перамога савета?

— Лічу, што гэта можна нааваць і перамогай, і ўдачай. Але павінен падкрэсліць, што гэта заканамерна. Па-першае, заўважу, што гэтыя назвы дадзены новым вуліцам. Так і павінна быць: новую назву атрымлівае новая вуліца. Але іншая справа, якія гэта назвы, якую інфармацыю яны даюць гамяльчанам і гасцям горада. Па-другое, упершыню ў практыцы наданне назваў вуліцам і іншым аб’ектам у нашым горадзе зроблена было не проста валявым рашэннем гарадскіх улад, а пасля стараннага абдумвання слецыялістамі нашага савета (мы двойчы збіраліся, прычым, адзін раз у гарвыканкоме), і з улікам думкі, выказванняў шырокай грамадскасці, пасля гадавога абмеркавання на старонках абласяой газеты.

— Якія ж канкрэтныя новыя назвы з’явяцца ў нашым і горадзе?

— Адразу хачу сказаць, што рашэнне прынята яшчэ ў красавіку, а практычнае ўвасабленне — выраб адпаведных шыльдачак з новымі назвамі, з нумарацыяй дамоў, яшчэ рыхтуецца. Многія, дарэчы, звяртаюцца ў наш савет з пытаннем, на якой жа мове будуць гэтыя шыльдачкі. Людзей цікавяць не толькі новыя, але і тыя, што з’явяцца ў будучым, тыя, што будуць абнаўляцца і замяняцца. Адказ кароткі: згодна з Законам аб мовах народаў СССР, які приняты Вярхоўным Саветам краіны вясной гэтага года, назвы вуліц у саюзных рэспубліках даюцца на мове міжнацыянальных зносін — рускай і на адпаведаай нацыянальнай мове.

А цяпер канкрэтна пра новыя назвы.

У мікрараёне Валатава з’явяцца адразу тры новыя вуліцы: Паўлюка Труса, Андрэя Макаёнка і Васіля Iгнаценкі. Імёны Паўлкжа Труса і Андрэя Макаёнка не патрабуюць прадстаўлення. Гэта вядомыя беларускія пісьменнікі, жыццё якіх у той ці іншы перыяд было звязана з нашым горадам або з Гомельшчынай. Але чаму менавіта ў гэтым раёне з’явяцца гэтьгя імёны? Мы імкнемся ў наданні назваў прытрымлівацца тэматычнага прынцыпу. Вось і ў даным выпадку лічым, што ў Валатаве, дзе ёсць ужо вуліца Петруся Броўкі, такія назвы будуць дарэчы. Адным словам, прытрымліваліся тэматыкі: імёны пісьменнікаў на карце горада.

Што датычьщца Васіля Ігнаценкі, то мы даўно дабіваліся прысваення яго імя адной з гарадскіх вуліц. Васіль Ігнаценка — пажарнік, які стаў легендарным з-за нашай агульнай бяды — чарнобыльскай трагедыі. Ён адным з першых крочыў насустрач атамнаму полымю і адным з першых загінуў. Да таго ж, ён нарадзіўся ў вёсцы Спярыжжа Брагінскага раёна. Гэтым і матывавалася рашэнне савета па тапаніміі, падтрыманае гарвыканкомам.

У 5-м мікрараёне таксама з’явіцца новая назва. Аднаму з участкаў вуліцы на паўднёвай ускраіне гэтага жылога масіва прысвоена імя Івана Мележа. Выбрана прыгожая новая вуліца ў раёне, які пабудаваны надоўга. Да таго ж, тут ёсць магчымасць паставідь бюст або нават помнік пісьменніку. Ёсць тут і плошча. Да гэтага вуліца ніяк не называлася, бо лічыць назвай нехлямяжае спалучэнне 5-ы мікрараён, цяжка. Пра гэта былі шматлікія допісы жыхароў вуліцы на адрас савета па тапаніміі і ў абласную газету.

У Гомелі плануецца забудова новага жылога мікрараёиа Прыбар. Мяркуецца, што гэта будзе незвычайны раён з індывідуальнай забудовай сярод лесу. Адпаведна характару мікрараёна мы імкнуліся падбіраць і назвы. I прыйшлі да наступнай высновы: у даным выпадку лешп за ўсё нават самому ландшафту будуць адпавядаць назвы, дадзеныя ў гонар навакольных вёсак: Даўгалеская, Ваўковіцкая, Цярэніцкая, Целяшоўская, Руднянская, Старабеліцкая, Бабовіцкая і, нарэшце, Узоўская — ад імя суседняй рачулкі з цікавай назвай Уза.

Кожная з пералічаных назваў — гэта помнік беларускай мовы, помнік мясцовых гаворак, помнік гісторыі краю, нарэшце. Напрыклад, Старая Беліца на працягу дзевяці гадоў — з 1777-га па 1786-ты — была павятовым цэнтрам. Яшчэ са старажытнага рускага часу ў наваколлі Гомеля існавала вёска Ваўковічы. Яе цяпер няма, а вось назва будзе жыць, расказваць аб былым.

3 назвай вуліцы Руднянскай звязаны шматлікія назвы вёсак на Гомельшчыне, якія маюць у сваім саставе моўны кампанент Рудня. Рудня — гэта месца плаўкі жалезнай руды, месца, дзе нашы продкі, нават яшчэ радзімічы, стваралі своеасаблівыя металаапрацоўчыя цэнтры.

Не меншую каштоўнасць маюць іншыя назвы вёсак, па якіх дадзены назвы вуліц.

— Работа савета працягваецца?..

— Несумненна. Мы пастаянна ў пошуку. Аб гэтым сведчыць і рубрыка, якую мы адкрылі на старонках газеты «Гомельская праўда» — «Чырвоная кніга» геаграфічных назваў Гомельшчыны». Усе плануемыя перайменаванні і наданне новых назваў мы будзем выносіць на суд грамадскасці.

Гутарку вяла М. Шыманоўская

Источник: Гомельская правда, 19.07.1990

Выражаю благодарность сотрудникам детской библиотеки-филиала №16 за предоставленный материал.