Улица Радости

«Красная книга» географических названий Гомеля и окрестностей

Она находится в Советском районе г. Гомеля позади кинотеатра «Октябрь», перпендикулярно улице Барыкина. Улица Радости протянулась всего на 350 метров и расположена между улицами Матросова и Лещинской, пересекая при этом улицы Николая Островского и Бакунина. Она имеет одноэтажную деревянную индивидуальную застройку. Только на углу улицы Матросова недавно поднялся высотный каменный дом, на первом этаже которого разместились Сбербанк и приемный пункт химчистки. Улица Радости — тихая, спокойная, с очень незначительным движением транспорта.

Происхождение названия улицы до сих пор было загадкой. Почему она называется улицей радости и как называлась раньше? Теперь эта загадка немного прояснилась. Помогли сделать это старожилы. Они рассказывают, что в 20-х годах нашего века это улица, также, как и другие жилые кварталы соседних улиц, только начинала оформляться строительством и, вероятно, могла ещё не иметь названия.

Во второй половине 20-х годов эту улицу назвали именем Алексея Рыкова — видного государственного и политического деятеля, который в то время был членом Политбюро и заместителем Ленина в Совете Народных Комиссаров, а после смерти Ленина в течение ряда лет возглавлял советское правительство. Наступили 30-е годы. Многие государственные деятели, соратники Ленина и старые большевики подверглись репрессиям и суду по сфальсифицированному обвинению и расстреляны. Не избежал этой участи и А. И. Рыков. После 1953 года, после смерти Сталина, все они были посмертно реабилитированы. Однако тогда, в 30-е годы, необходимо было изменить название улицы имени Рыкова.

Старые гомельчане рассказывают, что в то время существовала неписаная традиция: при смене названия улицы и при отсутствии каких-либо конкретных причин для нового названия улицам давали новые имена с сохранением первой буквы предыдущего названия. Так, например, в Гомеле улицу Ворошилова переименовали в улицу Ватутина, Белицкую — в улицу имени Байдукова, улицу Чичерина — в улицу Чкалова, в прошлом Боярскую назвали улицей Баумана, Кооперативная стала улицей Кирова, улицу Будённого переименовали в улицу Барыкина, улица Булганина стала Белорусской и т.д. Как видно, здесь при переименовании улиц везде, как правило, была сохранена первая буква первоначального названия.

Улицу имени Рыкова нужно было назвать иначе, однако чтобы новое название начиналось на букву «Р». Назвали её улицей Радости, и под таким названием она существует и сегодня. Почему «Радости»?

Переименование улиц с сохранением первой буквы бывшего названия — это неофициальная версия. А вот какие объяснения приводятся с научной точки зрения. Дело в том, что названия улицы Радости, как и улицы Светлой также в Гомеле, дано значительно позже, относятся к типу эмоционально-характеристических обозначений. Впервые такие названия на территории Беларуси зафиксированы во второй половине 19-го века в основном в западной её части как подражание польским традициям. В это время возникли улица Роскошь в Гродно, Весёлая в Пинске, Медовая в Минске, Крупная в Бобруйске и т.д.

Вот как много можно сказать о небольшой и мало известной улице Радости в Гомеле.

Р. Музыченко, краевед

Гомельская правда 26.04.1994

Вуліца Радасці

«Чырвоная кніга» геаграфічных назваў Гомеля і наваколляў

Яна знаходзіцца ў Савецкім раёне г. Гомеля ззаду кінатэатра «Кастрычнік», перпендыкулярна вуліцы Барыкіна. Вуліна Радасці працягнулася ўсяго на 350 метраў і размешчана паміж вуліцамі Матросава і Ляшчынскай, перасякаючы пры гэтым вуліцы Мікалая Астроўскага і Бакуніна. Яна мае аднапавярховую драўляную індывідуальную забудову. Толькі на рагу вуліцы Матросава нядаўна ўзняўся вышыйны каменны дом, на першым паверсе якога размясціліся ашчадны банк і прыёмны пункт хімчысткі. Вуліца Радасці — ціхая, спакойная, з вельмі нязначным рухам транспарту.

Паходжанне назвы вуліцы дагэтуль было загадкай. Чаму яна называецца вуліцай Радасці і як называлася раней? Зараз гэта загадка крыху праяснілася. Дапамаглі зрабіць гэта старажылы. Яны расказваюць, што ў 20-х гадах нашага стагоддзя гэта вуліца, таксама, як і іншыя жылыя кварталы суседніх вуліц, толькі пачынала афармляцца будаўніцтвам і, верагодна, магла яшчэ не мець назвы.

У другой палавіне 20-х гадоў гэту вуліцу назвалі іменём Аляксея Рыкава — віднага дзяржаўнага і палітычнага дзеяча, які ў той час быў членам Палітбюро і намеснікам Леніна ў Савеце Народных Камісараў, а пасля смерці Леніна на працягу шэрагу гадоў узначальваў Савецкі ўрад. Наступілі 30-я гады. Многія дзяржаўныя дзеячы, саратнікі Леніна і старыя бальшавікі падвергліся рэпрэсіям і суду па сфальсіфікаванаму абвінавачанню і расстраляны. Не пазбегнуў гэтай долі і А. І. Рыкаў. Пасля 1953 года, пасля смерці Сталіна, усе яны былі пасмяротна рэабілітаваны. Аднак тады, у 30-я гады, неабходна было змяніць назву вуліцы імя Рыкава.

Старыя гамяльчане расказваюць, што ў той час існавала няпісаная традыцыя: пры змене назвы вуліцы і пры адсутнасці якіх-небудзь канкрэтных прычын для новай назвы вуліцам давалі новыя імёны з захаваннем першай літары папярэдняй назвы. Так, напрыклад, у Гомелі вуліцу Варашылава перайменавалі ў вуліцу Ватуціна, Беліцкую — у вуліцу імя Байдукова, вуліцу Чычэрына — у вуліцу Чкалава, у мінулым Баярскую назвалі вуліцай Баўмана, Кааператыўная стала вуліцай Кірава, вуліцу Будзёнага перайменавалі ў вуліцу Барыкіна, вуліца Булганіна стала Беларускай і г. д. Як бачна, тут пры перайменаванні вуліц усюды, як правіла, была захавана першая літара першапачатковай назвы.

Вуліцу імя Рыкава трэба было назваць інакш, аднак каб новая назва пачыналася на літару «Р». Назвалі яе вуліцай Радасці, і пад такой назвай яна існуе і сёння. Чаму «Радасці»?

Перайменаванне вуліц з захаваннем першай літары былой назвы — гэта неафіцыйная версія. А вось якія тлумачэнні прыводзяцца з навуковага пункту гледжання. Справа ў тым, што назвы вуліцы Радасці, як і вуліцы Светлай таксама ў Гомелі, дадзенае значна пазней, адносяцца да тыпу эмацыянальна-характэралагічных абазначэнняў. Упершыню такія назвы на тэрыторыі Беларусі зафіксаваны ў другой палавіне 19-га стагоддзя ў асноўным у заходняй яе частцы як перайманне польскіх традыцый. У гэты час узніклі вуліца Раскоша ў Гродна, Вясёлая ў Пінску, Мядовая ў Мінску, Буйная ў Бабруйску і г. д.

Вось як многа можна сказаць пра невялічкую і мала вядомую вуліцу Радасці ў Гомелі.

Р. МУЗЫЧЭНКА, краязнаўца

Гомельская правда 26.04.1994

Выражаю благодарность сотрудникам детской библиотеки-филиала №16 за предоставленный материал.