Есть такая улица — имени Комиссарова

Это одна из древних улиц Гомеля. Начинается она в конце парка культуры и отдыха имени Луначарского и заканчивается возле автотранспортного моста через Сож. По обеим сторонам её проезжей части возвышаются большие вязы, клены, каштаны, а аллеи жителей утопают в цвету садов.

До революции эта улица носила имя Паскевича и по сравнению с другими была более-менее упорядоченной, хотя по обеим сторонам её и лепились небольшие домики городской бедноты. Ещё в прошлом веке здесь было построено несколько красивых каменных зданий, тогда же и старообрядческая церковь — образец деревянной архитектуры.

В первые же годы после Октябрьской Революции улицы дали имя Комиссарова. Степан Комиссаров был одним из большевиков Гомельщины, который начал свою революционную деятельность в 1913 году. Тогда, 18-летним юношей, он вступил в одну из подпольных большевистских организаций. После оккупации Гомеля кайзеровскими войсками некоторое время работал секретарем Бауманского райкома партии в Москве, потом воевал против белогвардейцев на фронтах Гражданской войны. В 1919 году, после освобождения города на Соже от немецких оккупантов, был назначен председателем Гомельского ревкома и принимал активное участие в установлении в Гомеле советской власти.

Вскоре Степан Комиссаров вместе с другими гомельскими коммунистами совершил бессмертный подвиг в борьбе с врагами революции. Вот как это было.

Расквартированные в начале 1919 года в Гомеле 67 и 68 полка 2-й Тульской бригады выехали на фронт и в районе Лунинца потерпели поражение. Под воздействием Полесского повстанческого комитета — контрреволюционной организации, действовавшей на Гомельщине, бригада покинула фронт и в ночь с 23 на 24 марта появилась на станции Гомель. Мятежников возглавил бывший царский офицер, эсер Стрекопытов, и они стремительно захватили телеграф, телефонную станцию, другие учреждения.

Силы большевиков в Гомеле были небольшие, но коммунары не растерялись.

На заседании уездного комитета был создан революционный штаб обороны, который разместился в гостинице «Савой» (на этом месте сейчас универмаг). В состав штаба вошли С. Комиссаров, Н. Билецкий, И. Ланге, Я. Фрид и Гуло. А всего в гостинице находилось более 300 коммунаров, которые оказали мужественное сопротивление врагу. Многие попытки Стрекопытов захватить «Савой» были отбиты. Тогда 25 марта мятежники применили против горстки смельчаков пушки. Бой был неравный, часть коммунаров попала в руки врага и в ночь с 28 на 29 марта они были зверски замучены.

Коммунары не дожили несколько часов до того момента, когда из Брянска, Могилева и Бобруйска подоспели части Красной Армии и разгромили мятежников. 31 марта 1919 года герои-коммунары с большими почестями были захоронены на Гоголевском бульваре (сейчас сквер имени Ф. Э. Дзержинского). Благодарные гомельчане на месте захоронения Коммунаров возвели мемориальный памятник.

За годы советской власти улица, носящая название одного из славных Коммунаров, неузнаваемо изменилась. Туг выросло много новых построек, старшее медицинское учреждение области — больница получила новое пятиэтажное помещение, и здесь сейчас располагается Гомельская больница скорой помощи. По улице появилась детско-юношеская спортивная школа № 6 и другие общественные учреждения.

В эти дни, когда мы готовимся к 60-летию БССР и Компартии Беларуси, снова и снова воссоздаем в памяти страницы героической истории.

М. ЛАПУСТА
На снимке: уголок улицы Комиссарова

Фото П. Белоуса

Ёсць такая вуліца

Імя Камісарава

Гэта адна са старажытных вуліц Гомеля. Пачынаеіцца яна ў канцы парка культуры і адпачынку імя Луначарскаra і заканчваецца каля аўтатранспартнага моста праз Сож. Паабапал яе праезнай часткі ўзвышаюцца вялікія вязы, клёны, каштаны, а прысады жыхароў патанаюць у квецені садоў.

Да рэвалюцыі гэта вуліца насіла імя Паскевіча і ў параўнанні з іншымі была больш—менш упарадкаванай, хаця паабапал яе і ляпіліся невялікія домікі гарадской беднаты. Яшчэ ў мінулым стагоддзі тут было пабудавана некалькі прыгожых мураваных будынкаў, тады ж і стараверская царква — узор драўлянай архітэктуры.

У першыя ж гады пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі вуліцы далі імя Kaмicaрава. Сцяпан Камісараў быў адным з бальшавікоў Гомельшчыны, які пачаў сваю рэвалюцыйную дзейнасць у 1913 годзе. Тады, 18-гадовым юнаком, ён уступіў у адну з падпольных бальшавіцкіх арганізацый. Пасля акупацыі Гомеля кайзераўскімі войскамі некаторы час працаваў сакратаром Бауманскага райкома партыі ў Маскве, потым ваяваў супраць белагвардзейцаў на франтах грамадзянскай вайны. У 1919 годзе, пасля вызвалення горада на Сожы ад нямецкіх акупантаў, быў прызначан старшынёй Гомельскага рэўкома і прымаў актыўны ўдзел ва ўсталяванні ў Гомелі Савецкай улады.

Неўзабаве Сцяпан Камісараў разам з іншымі гомельскімі камуністамі здзейсніў бессмяротны подзвіг у барацьбе з ворагамі рэвалюцыі. Вось як гэта было.

Раскватараваныя ў пачатку 1919 года ў Гомелі 67 і 68 палкі 2-й Тульскай брыгады выехалі на фронт і ў раёне Лунінца пацярпелі паражэнне. Пад уздзеяннем Палескага паўстанцкага камітэта — контррэвалюцыйнай арганізацыі, што дзейнічала на Гомельшчыне, брыгада пакінула фронт і ў ноч з 23 на 24 сакавіка з’явілася на станцыі Гомель. Мяцежнікаў узначаліў былы царскі афіцэр, эсэр Стракапытаў, і яны імкліва захапілі тэлеграф, тэлефонную станцыю, іншыя ўстановы.

Сілы бальшавікоў у Гомелі былі невялікія, але камунары не разгубіліся.

На пасяджэнні павятовага камітэта быў створан рэвалюцыйны штаб абароны, які размясціўся ў гасцініцы «Савой» (на гэтым месцы зараз універмаг). У састаў штаба ўвайшлі С. Камісараў, Н. Білецкі, і. Ланге, Я. Фрыд і Гуло. А ўсяго ў гасцініцы знаходзілася больш за 300 камунараў, якія аказалі мужнае супраціўленне ворагу. Многія спробы стракапытаўцаў захапіць «Савой» былі адбіты. Тады 25 сакавіка мяцежнікі прымянілі супраць жменькі смельчакоў гарматы. Бой быў няроўны, частка камунараў трапіла ў рукі ворага і ў ноч з 28 на 29 сакавіка яны былі па-зверску закатаваны.

Камунары не дажылі некалькі гадзін да таго моманту, калі з Бранска, Магiлёва і Бабруйска падаспелі часці Чырвонай Арміі і разграмілі мяцежнікаў. 31 сакавіка 1919 год героі-камунары з вялікімі ўшанаваннямі былі пахаваны на Гогалеўскім бульвары (зараз сквер імя Ф. Э. Дзяржынскага). Удзячныя гамяльчане на месцы пахавання камунараў узвялі мемарыяльны помнік.

За гады Савецкай улады вуліца, што носіць назву аднаго са слаўных камунараў, непазнавальна змянілася. Туг вырасла многа новых пабудоў, старэйшая медыцымская ўстaнова вобласці — бальніца атрымала новае пяціпавярховае памяшканне, і тут зараз размяшчаецца Гомельская бальніца хуткай дапамогі. Па вуліцы з’явілася дзіцяча-юнацкая спартыўная школа № 6 і іншыя грамадскія ўстановы.

У гэтыя дні, калі мы рыхтуемся да 60-годдзя БССР і Кампартыі Беларусі, зноў і зноў узнаўляем у памяці старонкі гераічнзй гісторыі.

М. ЛАПУСТА
НА ЗДЫМКУ: куток вуліцы Камісарава.

Фота П. Белауса

Источник: Гомельская правда, 01.06.1978

Выражаю благодарность сотрудникам детской библиотеки-филиала №16 за предоставленный материал.